ADAPTACJA DZIECKA DO PRZEDSZKOLA

Jedną z pierwszych poważnych zmian w życiu dziecka jest przystosowanie do środowiska przedszkolnego. W tym momencie zmienia się bardzo wiele w życiu malucha. Dom bezpieczny i znany oraz ukochani mama i tata nie są już jedynymi, z którymi się spotyka. Znajduje się teraz w zupełnie nowej sytuacji,  tak różnej od tej domowej, znanej. Dziecko rozpoczyna funkcjonowanie w dwóch różnych środowiskach: rodzinnym i instytucjonalnym. Instytucjonalny charakter sprawowania opieki nad dzieckiem wymaga od niego pewnego podporządkowania się narzuconej mu organizacji życia, przestrzegania pewnych reguł postępowania grupowego. Maluch musi pogodzić się z brakiem komfortu i intymności, przebywaniem w gwarze, a nawet hałasie kilka godzin dziennie. Analizując okres wstępnej adaptacji dziecka nowo przyjętego do przedszkola można stwierdzić, że u dzieci może (choć nie musi) być to czas trudnych doznań emocjonalnych, co w efekcie może przedłużać przystosowanie się dziecka do przedszkola.

Adaptacja dziecka w przedszkolu jest bardzo istotnym elementem w dalszym rozwoju dziecka. Aby ułatwić dziecku wejście w nowy świat należy je do tego odpowiednio przygotować. Dla większości rodziców wysłanie małego dziecka do przedszkola jest bardzo ciężkim elementem w ich życiu, towarzyszy im wiele wątpliwości związanych z tym w jaki sposób maluch poradzi sobie w nowym otoczeniu wśród nieznanych osób. Ważnym elementem w procesie adaptacji jest włączenie rodziny w proces przystosowania dziecka do nowo poznanego środowiska w dużym stopniu to właśnie stosunek i zachowanie rodziców wpływa na pozytywny przebieg procesu adaptacyjnego. W celu zwiększenia szansy odpowiedniej adaptacji  dziecka do przedszkola, istotne jest, aby rodzice zaakceptowali nauczycieli, metody ich pracy, wówczas zostanie nawiązana ścisła współpraca ze środowiskiem rodzinnym, a dziecko wyczuje pozytywne nastawienie rodziców.

W przedszkolu dziecko uczy się samodzielności, podstawowych zasad współpracy oraz odpowiedniego zachowania w grupie rówieśniczej. Do prawidłowego funkcjonowania dziecka w zbiorowej społeczności potrzebna jest przyjazna i bezpieczna atmosfera.

Podstawowe czynności, które zapewnią odpowiednio przeprowadzony proces adaptacji dziecka:

• Dla dziecka i rodziców jest ważny udział w zajęciach adaptacyjnych, bo łatwiej jest zaakceptować rozstanie, gdy dziecko pozna miejsce pobytu i nauczycielkę.
• Pierwsze spotkania powinny być w obecności mamy/taty, aby mogło schronić się w ich ramionach, gdy się przestraszy, albo znajdzie się w trudnej (za trudnej) sytuacji.
• Dziecku łatwiej oddzielić się od matki, gdy ma obiekt przejściowy (maskotkę, wybrany przedmiot), który jest wspomnieniem domu, miejsca, w którym czuło się bezpiecznie.
• Adaptację powinna być przeprowadzana stopniowo, uwzględniając indywidualne różnice między dziećmi.
• Czas pobytu dziecka na początku powinno się skrócić do minimum (3 – 5 godzin dziennie).

Dziecko musi pójść z rodzicami do przedszkola, gdzie spotyka nauczycielkę. Rodzice mówią dziecku: to jest twoje miejsce i twoja pani. Trzeba rozmawiać w obecności dziecka z nauczycielką, w sposób symboliczny udzielając jej zgody na zajęcie się dzieckiem. Trzylatek jest gotowy do separacji, chociaż przeżywa strach, że będzie porzucony. Strach jest nierozłącznym czynnikiem towarzyszącym na każdym etapie naszego życia, dlatego nie możemy go wyeliminować. Rodzice powinni nazywać uczucia dziecka takie jak : strach o porzucenie – powinni zapewniać dziecko, że po nie wrócą. Również nauczyciel powinien zapewniać dziecko, że rodzic po nie wróci. Nie możemy zabraniać strachu, gdyż każdy ma prawo do wyrażania swoich odczuć oraz emocji.

Korzyści wynikające z prowadzenia programów adaptacyjnych:

Dzieci:

• obniżył się poziom lęku i wzrosło poczucie bezpieczeństwa,
• mogły oswoić się z miejscem i nauczycielkami,
• lęk i rozpacz nie zatrzymały procesu rozwoju osobistego.
• nie doznały urazu (stanu paniki) na początku socjalizacji.

Rodzice:

• mogli wykazać się aktywną postawą w przygotowaniu dziecka do przedszkola
• przekazana przez personel przedszkola wiedza o funkcjonowaniu trzylatka i jego obserwacja na tle grupy pomogła realniej ocenić własne dziecko,
• rodzice uspokoili się, poznając nauczycielki i atmosferę w przedszkolu; wiedzą, komu zostawiają dziecko pod opiekę.

Nauczyciele:

• poznały dziecko i jego relacje z rodzicami
• mogły wykazać się wiedzą i kompetencjami,
• wzrosło ich poczucie pewności,
• wzrosła otwartość i wzajemne zaufanie między nauczycielami i rodzicami,
• obniżył się poziom lęku przed grupą trzylatków i początkiem roku szkolnego,
• wzrosło zrozumienie dla sytuacji emocjonalnej dziecka przekraczającego po raz pierwszy próg przedszkola,
• w miejsce bezradności wobec silnych emocji małego dziecka pojawiło się poczucie kompetencji i gotowość do wspierania dziecka.

Najtrudniejsze elementy dziecka towarzyszące w pierwszych dniach przedszkola to przede wszystkim leżakowanie, jedzenie, korzystanie z toalety oraz zmiany sal.

Adaptacja ma olbrzymie znaczenie, ponieważ korzystamy z niej przez całe życie adaptując się do ciągle nowych środowisk społecznych. Każde dziecko ma indywidualną drogę rozwojową, każde musi przejść przez okres adaptacji w nowym środowisku.
To od nas, dorosłych w dużej mierze zależy, jak długo on będzie trwał. Wszyscy chcemy, aby wychowywane przez nas dzieci były radosne i wesołe, mądre i dobre. Pragniemy, aby „wystartowały” w życie z możliwie pełnym powodzeniem, dlatego też tak bardzo ważna jest  współpraca rodziców z nauczycielem w życzliwej i pełnej wzajemnego zaufania atmosferze.

Literatura:

1. Lubowiecka. J, Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola, WSiP, Warszawa 2000.

2. Klim- Klimaszewska A. ,Witamy w przedszkolu- Wspomaganie procesu adaptacji dziecka do środowiska przedszkolnego, ERICA, Warszawa 2010.

3.Gruszczyk – Kolczyńska E., Zielińska E., Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się, WSiP, Warszawa 2000.

"PRAWA I OBOWIĄZKI DZIECKA FUNDAMENTEM WŁAŚCIWEGO MODELU  WYCHOWANIA"

Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka tak, jak każdemu dorosłemu prawa człowieka. Prawa dziecka są naturalną konsekwencją praw człowieka. Praw tych nikt nie może dziecka pozbawić. Państwo musi zapewnić dziecku możliwość korzystania z przysługujących mu praw, a wszystkie instytucje w państwie oraz ich przedstawiciele muszą tych praw przestrzegać bo tak stanowi prawo.
Prawa dziecka nie wchodzą w konflikt z prawem rodziców do wychowania dzieci zgodnie z ich wartościami i światopoglądem pod warunkiem, że nie dochodzi do sytuacji niebezpiecznych, groźnych dla dziecka lub niezgodnych z prawem: zaniedbania, krzywdzenia, zmuszania do pracy zarobkowej, unikania obowiązku szkolnego. Najczęściej to rodzice lub opiekunowie reprezentują dziecko przed organami państwa jako pierwsi zgłaszają łamanie jego praw.
Dziecko, które zna swoje prawa jest w stanie świadomie z nich korzystać. Zaczyna rozumieć, że jest traktowane przez Państwo podmiotowo a nie przedmiotowo, że ma prawa które, muszą być respektowane. Znajomość swoich praw umożliwia obronić się dziecku przed przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacja. Wie, że ma do tego prawo i, że są instytucje, które powinny mu pomóc.
Prawa i obowiązki dziecka, to dwie odrębne rzeczy. To, że dziecko ma prawa nie zależy od tego czy wykonuje swoje obowiązki czy nie-chociaż powinno się od niego tego wymagać. Wraz z przyjściem na świat każde dziecko nabywa prawa, na które nie trzeba zasłużyć spełniając jakiekolwiek wymagania.
Historia praw dziecka nie jest zbyt długa. Dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku w świadomości ludzi ukształtowało się przekonanie, że dziecko potrzebuje wyjątkowej troski o opieki. Stopniowo w różnych krajach powstawały organizacje chroniące dzieci i walczące w imię ich praw. Od 1880 roku w Europie powstawały towarzystwa międzynarodowe, które pracowały nad łagodzeniem prawa karnego dla nieletnich, zakładaniu placówek wychowawczych i opiekuńczych dla dzieci.
Po raz pierwszy Prawa Dziecka zapisano w Deklaracji Genewskiej z 1924 roku jednak najważniejszym dokumentem określającym prawa dziecka jest Konwencja o Prawach Dziecka. Potoczne nazywana konstytucja praw dziecka. Została uchwalona 20 listopada 1989 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych. Wszystkie 192 kraj, które zdecydowały się ratyfikować ten dokument, zobowiązały się do respektowania i realizowania jego zapisów. Polska uczyniła to w 1991 roku. Status ten został oparty na następujących założeniach:
• dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności:
• dziecko jest samodzielnym podmiotem i ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki prawnej:
• rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka:
• państwo powinno wspierać rodzinę a nie wyręczać w jej funkcjach.
W pewnym sensie jest to dokument rewolucyjny ponieważ po raz pierwszy uwzględniono prawa i wolności osobiste dziecka np.: prawo do prywatności, swobody wypowiedzi,
Konwencja wprowadziła również kontrolę na d respektowaniem praw dziecka przez poszczególne państwa. Raporty z wykonania Konwencji, składane przez te państwa są rozpatrywane przez specjalnie powołany w tym celu Komitet Praw Dziecka z siedziba w Genewie.
Konwencja zakłada, że dzieci nie są na tyle dojrzałe i świadome by same mogły o siebie zadbać dlatego należy im się szczególna opieka i ochrona. Najważniejszą zasadą według twórców konwencji jest: zasada kierowania się zawsze dobrem dziecka oraz zasada równości wobec prawa wszystkich dzieci niezależnie od pochodzenia, koloru skóry czy wyznania. Prawa zawarte w tym dokumencie zebrane są w trzech kategoriach:
* Zapewnienia
- dziecko ma niezaprzeczalne prawo do życia, dostępu do pewnych dóbr i świadczeń
( imienia, nazwiska, obywatelstwa, opieki zdrowotnej, edukacji, odpoczynku, zabawy, opieki nad sierotami i osobami niepełnosprawnymi)
* Ochrony
- dziecko ma prawo do ochrony przed szkodliwymi działaniami i praktykami ( zaangażowania w działania wojenne, handlowego i seksualnego wykorzystywania, fizycznej i psychicznej przemocy wobec dziecka ), prawo do życia w rodzinie, jeśli jest to zgodne z jego „najlepszym interesem”, prawo do wzmacniania kontaktów z obojgiem rodziców w przypadku separacji,
* Uczestnictwa
- prawo dziecka do bycia wysłuchanym przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia.
Konkretyzacja dotyczących praw dziecka zwarta jest w wielu aktach ustawodawczych. Do najważniejszych należą:
Kodeks Cywilny,
Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy,
Kodeks Karny,
Kodeks Pracy,
Ustawa o systemie Oświaty.
Określone są w nich prawa dziecka do:
1. akceptacji takim, jakie jest;
2. nauki przez zabawę;
3. aktywnej dyskusji z dziećmi i dorosłymi;
4. szacunku siebie i innych;
5. zabawy i wyboru towarzyszy zabawy;
6. wypowiadania swoich uczuć i myśli;
7. niepowodzeń i łez;
8. badania i eksperymentowania różnych doświadczeń;
9. radości i szczęścia;
10.tajemnicy;
11.własności;
12.spokoju i samotności, gdy tego chce;
13.snu i wypoczynku jeśli jest zmęczone;
14.jedzenia i picia , gdy jest głodne i zmęczone;
15.posiadania osób odpowiedzialnych i zaangażowanych, do których może się zwrócić;
16.otoczenia różnorodnego , bogatego w bodźce i poddające się procesom twórczym;
17.fantazji i własnych światów;
18.pomocy i ochrony przy pokonywaniu przeżyć wywołanych przemocą;
Warto znać swoje prawa. Należy jednak pamiętać, że inni też je mają. Pamiętajmy, że oprócz wspomnianych praw - dziecko ma również swoje obowiązki. Są to:
1. przestrzeganie zawartych umów;
2. dbanie i szanowanie cudzej własności, nie niszczenie jej;
3. nie urządzanie niebezpiecznych zabaw w sali, w ogrodzie, podczas zajęć i posiłków;
4. nie przeszkadzanie innym w pracy i w zabawie;
5. utrzymywanie porządku w swoim najbliższym otoczeniu ( sali, szatni, łazience, kącikach zainteresowań, zabawkach);
6. aktywny udział w zajęciach dydaktycznych i zabawach ruchowych, nauki wierszyków i piosenek,
7. dbanie o higienę osobistą oraz o czysty, schludny i estetyczny wygląd;
8. szanowanie siebie i innych;
9. używanie słów Proszę, Przepraszam, Dziękuję, Dzień dobry, Do widzenia;
10. zgłaszać wszelkie dolegliwości;
11. zgodnie współdziałać w zespole – dzielić się zabawkami i pomocami dydaktycznymi.

PROŚBA DZIECKA:

" * Nie psuj mnie. Dobrze wiem, że nie powinienem mieć tego wszystkiego, czego się
domagam,. To tylko próba sił z mojej strony.
* Nie bój stanowczości. Właśnie tego potrzebuję- poczucia bezpieczeństwa.
* Nie rób ze mnie większego dziecka niż jestem. To sprawia, że przyjmuję postawę głupio
Dorosłą.
* Nie bagatelizuj moich złych nawyków. Tylko Ty możesz mi pomóc zwalczyć zło, póki
jest to jeszcze możliwe.
* Nie zwracaj mi uwagi przy innych ludziach, jeśli nie jest to absolutnie konieczne.
O wiele bardziej przejmuje się tym, co mówisz, gdy rozmawiamy w cztery oczy.
* Nie chroń mnie przed konsekwencjami. Czasami dobrze nauczyć się rzeczy bolesnych i 
nieprzyjemnych.
* Nie wmawiaj mi, że błędy które popełniam, są grzechem. To zagraża mojemu poczuciu
wartości.
* Nie przejmuj się za bardzo, gdy mówię, że Cię nienawidzę. To nie Ty jesteś moim
wrogiem lecz Twoja miażdżąca przewaga.
* Nie zwracaj zbytniej uwagi na moje drobne dolegliwości. Czasami wykorzystuję je,
Żeby zwrócić na siebie Twoją uwagę.
* Nie zrzędź. W przeciwny razie muszę się przed tobą bronić i robię się głuchy.
* Nie dawaj mi obietnic bez pokrycia. Czuję się przeraźliwie tłamszony, kiedy nic z tego
wszystkiego nie wychodzi.
* Nie zapomnij, że jeszcze trudno mi precyzyjnie wyrazić myśli. To dlatego, że zawsze
się rozumiemy.
* Nie sprawdzaj z uporem maniaka mojej uczciwości. Zbyt łatwo strach zmusza mnie do
kłamstwa.
* Nie bądź niekonsekwentny. To mnie ogłupia i wtedy tracę całą moja wiarę w Ciebie.
* Nie odtrącaj mnie, gdy dręczę Cię pytaniami. Może się wkrótce okazać, że zamiast
prosić Cię o wyjaśnienie – poszukam ich gdzie indziej.
* Nie wmawiaj mi, że lęki są głupie. One po prostu są.
* Nie rób z siebie nieskazitelnego ideału. Prawda na twój temat byłaby nie do zniesienia.
Nie wyobrażaj sobie, że przepraszając mnie stracisz autorytet. Za uczciwą grę umiem
podziękować miłością.
* Nie zapomnij, że uwielbiam wszelkiego rodzaju eksperymenty. To po prostu mój
sposób na życie, więc przymknij na to oczy.
* Nie bądź ślepy i przyznaj, że ja tez rosnę. Wiem jak trudno dotrzymać mi kroku w tym
galopie, ale zrób, co możesz , żeby Nam się udało."

NIGDY NIE BÓJ SIĘ MIŁOŚCI

Ustawa z dnia 6 stycznia 2000 roku powołano Rzecznika Praw Dziecka. Stoi on na straży praw dziecka określonych w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, Konwencji o Prawach Dziecka i innych przepisach prawa z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców. Kieruje się dobrem dziecka oraz bierze pod uwagę, że naturalnym środowiskiem jego rozwoju jest rodzina.
Konstytucja nakłada na rodziców obowiązek wychowania dzieci na prawych i świadomych swoich praw i obowiązków obywateli. Konwencja jest otwartą kodyfikacją praw dzieci na świecie i istnieje możliwość jej uzupełniania lub rozwijania. Polska była inicjatorem i pomysłodawca Konwencji o prawach dziecka dlatego tez spoczywa na nas szczególna rola , aby prawa dziecka były w Polsce znane i przestrzegane.


Literatura:
1. Czyż E..,(red): Dziecko i jego prawa, KODP, Warszawa 1992.
2. Czyż E., Moje Prawa, Warszawa 1994
3. Czyż E., Prawa Dziecka. Warszawa 2002.
4. Deklaracja Praw Dziecka
( Uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 listopada 1959r.) .
5. Konwencja o Prawach Dziecka ( Dz.U.z 1991 roku, Nr 120, poz. 526.)
6. Raport Rzecznika Praw Dziecka Rzeczpospolitej Polskiej Uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka w Polsce, Warszawa 2002.
7. Szamańska D. Jak bronić praw ucznia?, Problemy opiekuńczo-wychowawcze 1995.
8. Internet, Strony www.edux.pl, www. UNICEF.pl/prawa-dziecka/geneza-praw-dziecka

„ Jak wzmacniać koncentrację uwagi u dziecka w wieku przedszkolnym”

Koncentracja, to umiejętność skupienia i utrzymywania uwagi na ściśle określonych zadaniach czy zagadnieniach. Umiejętność ta rozwija się stopniowo w toku życia dziecka. Dziecko w wieku 2- 4 lat potrafi skupić uwagę na okres 5 - 15 minut, w wieku 5 - 6 lat na około 20 - 30 minut, w momencie rozpoczęcia nauki okres ten stopniowo się wydłuża.

Zadajemy sobie pytanie: Dlaczego warto ją ćwiczyć i rozwijać? Ponieważ koncentracja jest kluczem do lepszej pamięci, efektywnej nauki, pracy ,osiągania sukcesów życiowych a nawet zdrowia zarówno psychicznego jak i fizycznego.  Koncentracja uwagi u dzieci jest selektywna i krótkotrwała. Małym dzieciom trudno skupić się dłużej na jednym zadaniu, chyba że stanowi to przedmiot ich zainteresowania. Wówczas mogą „oddać się bez reszty” wykonywaniu jednej czynności. Umiejętność koncentracji daje się bowiem trenować i usprawniać. Warto, by ćwiczenie na koncentrację wpleść w rytm dnia i powtarzać je w miarę regularnie.

Co wpływa na koncentrację?

• Dystraktory – to wszelkiego rodzaju bodźce, które odciągają naszą uwagę od tego, na czym chcemy być skupieni np. hałas, jaskrawe kolory w pokoju, włączony telewizor lub radio, nasze własne myśli itp. Starajmy się ich unikać.
• Motywacja i pozytywne nastawienie – warunek konieczny do włożenia wysiłku w realizację (szczególnie trudnego) zadania.
• Przerwy – nawet krótki odpoczynek pozwoli na efektywniejszy powrót do zadania.
• Dieta – należy pamiętać o zdrowym odżywianiu i  piciu odpowiedniej ilości wody.
• Sen – kiedy jesteśmy wyspani i wypoczęci, osiągamy lepsze efekty.
• Ćwiczenia – koncentrację można usprawniać dzięki odpowiednim ćwiczeniom.

Koncentracja jest umiejętnością którą można rozwinąć poprzez odpowiednie ćwiczenia.

Przykłady ćwiczeń dla dzieci

• Układanie puzzli.
• Wskazywanie części ciała. Nazywamy szybko i  wskazujemy na sobie części ciała. Dziecko ma robić to samo na sobie. Dla zmylenia co jakiś czas wskazujemy część ciała inną, niż wymieniamy – zadaniem dziecka jest wskazywać prawidłowo na podstawie usłyszanej instrukcji słownej.
• Powtarzanie usłyszanego rytmu. Dziecko ma za zadanie wysłuchać rytmu zademonstrowanego przez osobę dorosłą (np. za pomocą cymbałków, bębenka lub klaśnięciami), a następnie wystukać go samodzielnie.
• Odgadywanie kształtów. Rysujemy na plecach dziecka figury geometryczne lub proste obrazki. Dziecko ma za zadanie odgadnąć rysunek lub narysować odpowiedź na kartce (starszym dzieciom można pisać literki i proste słowa).
• Znikający przedmiot. Rozkładamy przed dzieckiem, w jednej linii, kilka przedmiotów. Dajemy mu chwilę na dokładne przyjrzenie się kolejności ich ułożenia. Zasłaniamy dziecku oczy, a  następnie zabieramy jeden z nich. Zadaniem dziecka będzie odgadnąć, który przedmiot został zabrany. Można również zmienić kolejność przedmiotów.
• Ćwiczenia z zakresu kinezjologii edukacyjnej metodą Paula Dennisona (są to proste ćwiczenia fizyczne wymagające skupienia i doskonalące pracę mózgu).
• Rymowanki – nauka krótkich rymowanych wierszyków, wyliczanek, również z wprowadzaniem towarzyszących temu gestów.
• Rozwiązywanie krzyżówek, rebusów, zadań typu: znajdź 10 szczegółów, którymi różnią się obrazki, układanie puzzli, itp.
• Zabawa w „automatycznego pilota” – dziecko z zawiązanymi oczami musi przejść przez pokój, omijając rozłożone na dywanie przeszkody, kierując się jedynie wskazówkami rodzica: np. „zrób 2 małe kroki w przód, zatrzymaj się, obróć się w miejscu w lewo i przejdź dwa tip-topki, zatrzymaj się i obróć się w prawo…”
• Gry „papierowe” np. statki, kółko i krzyżyk, państwa-miasta.
• Gry planszowe, szczególnie warcaby, szachy oraz „chińczyk”.
• Zabawy typu „labirynt”, które przy okazji rozwijają grafomotorykę.

Zabawy na koncentrację uwagi

Jak wyglądam?

Dzieci siadają  plecami do siebie. Teraz kolejno, raz jedna osoba, raz druga, opisuje najdokładniej, jak jest ubrana osoba siedząca za plecami (np. jaki ma kolor bluzki, jaki wzór jest na jej swetrze). Potem odwracają się i sprawdzają, jak im poszło. (ćwiczenie doskonali spostrzegawczość – warunek niezbędny dla koncentracji uwagi)

Gabinet luster

Jedno dziecko wychodzi z sali. Reszta wybiera „lidera”, który będzie dyktował bardzo dyskretnie gesty  i ruchy, które cała reszta musi powtarzać. Zadaniem osoby wybranej jest odgadnięcie, kto jest liderem. (zabawa kształci spostrzegawczość, panowanie nad emocjami)

Sałatka owocowa

Dzieci dzielą się na grupy: jabłko, banan, kiwi, gruszka. Na sygnał prowadzącej te same owoce zamieniają się miejscami. Nikt nie może pozostać na „starym miejscu. (spostrzegawczość i refleks, a tym samym wzmacnianie koncentracji)

Kot w worku

Dziecko losuje przedmioty z worka. Nie wyciągają ich tylko opisuje ich wygląd. Pozostali muszą odgadnąć, o czym jest mowa. (ćwiczenie natężenia uwagi przez dziecko losujące, koncentracji i trwałości  u odgadujących)

Co to za przedmiot

Zasłaniamy dziecku oczy i dajemy mu do rąk dowolny przedmiot, prosty w kształcie, np. łyżeczkę. Dziecko poznaje kształt przedmiotu przez dotyk. Następnie zabieramy przedmiot, odsłaniamy dziecku oczy  i polecamy narysować to, co trzymało w rękach. Po wykonaniu rysunku pokazujemy dziecku przedmiot. (przerzutność uwagi)

Co słyszałeś

Czytamy /opowiadamy dziecku krótką historyjkę i prosimy o uważne przysłuchiwanie się, np.: „Dzieci zbudowały zamek z piasku, zrobiły mu dwie bramy, trzy wieże, na jednej z nich powiewała chorągiew w kolorze białym i czerwonym. Był piękny słoneczny letni dzień. Dzieci śmiały się, bawiły foremkami, wiaderkami i łopatkami, lepiły kule z piasku. W południe  mama zawołała je na obiad. Po deserze, gdy dzieci wróciły do piaskownicy zobaczyły, że połowa zamku jest zburzona. Bardzo się tym zmartwiły i postanowiły szybko odbudować zamek”.  Po wysłuchaniu całego opowiadania prosimy dziecko o odpowiedzenie na kilka pytań. (rozwijanie pojemności, trwałości i koncentracji uwagi)

Wyczaruj z kółek

Uczestnicy dostają kartki z narysowanymi kółkami. Zadanie polega na narysowaniu jak największej liczby obrazków z wykorzystaniem pojedynczych kółek (na czas – kończymy rysowanie, gdy pierwsza osoba zakończy zadanie). Potem omawiamy obrazki. (koncentracja uwagi, szybkość reakcji, kreatywność)

Bile - wizualizacja

Nauczyciel mówi powoli, a dziecko w wyobraźni tworzy obraz: Wyobraź sobie żółtą bilę… Po jej lewej stronie umieść niebieską, a po prawej czerwoną… Między żółtą a niebieską umieść fioletową… Na prawo od czerwonej pomarańczową…  Zadaniem dziecka jest odtworzenie kolejności bil od lewej i od prawej strony. Zamiast bil można zapamiętywać przedmioty łatwe do zwizualizowania, np. gitara, dzbanek, koń, samochód, lalka i inne. Zacznijmy od 4-5 elementów i jeśli ćwiczenie okaże się łatwe, dopiero zwiększajmy ilość bil bądź przedmiotów. W uproszczonej wersji podajemy powoli elementy (bile, przedmioty)  w kolejności od lewej lub prawej strony, od góry lub od dołu. Ważne, żeby nie zacząć od zbyt trudnego zadania, gdyż łatwo w ten sposób zniechęcić dziecko do pracy. (rozwijanie pojemności pamięci  i koncentracji uwagi)

Mucha

Rysujemy kwadrat składający się z 9 pól. Mucha będzie rozpoczynała podróż ze środkowego kwadratu. Mówimy powoli gdzie kieruje się mucha, a zadaniem dziecka jest śledzenie jej ruchu w polach kwadratu i zareagowanie, kiedy wyjdzie poza jego granice. Przykładowa trasa muchy może wyglądać następująco: Mucha idzie w lewo… mucha idzie w dół… mucha idzie w prawo… mucha idzie w górę… mucha idzie  w prawo… mucha idzie w górę… mucha idzie w lewo… mucha idzie w lewo… mucha idzie w górę. WYSZŁA! Jeśli dzieci nie mają problemu z wykonywaniem ćwiczenia kiedy patrzą na kwadrat, mogą następnie śledzić ruchy muchy w pamięci – z zamkniętymi oczami. (ćwiczenie koncentracji uwagi)

Rysowane wzory

Dziecko siedzi na podłodze. Zamyka oczy. Druga osoba rysuje mu na plecach np. domek, słońce, kwiat itp. Następnie pytamy je, co zostało narysowane. Jeśli dziecko nie potrafi odpowiedzieć na pytanie - czynność powtarzamy. (ćwiczenie koncentracji uwagi)

Piłka w prawo, piłka w lewo

Dzieci podają sobie piłkę w kole przy muzyce. Na ciszę w muzyce lub określony sygnał  piłka zmienia kierunek ruchu zgodnie z poleceniem  nauczyciela np. piłka w prawo, piłka w lewo.(koncentracja)

Przekorne dzieci

Zadaniem dzieci jest wykonywanie przeciwnych ruchów do tych które prezentuje nauczyciel np. nauczyciel robi dwa kroki w lewo- dzieci dwa kroki w prawo  nauczyciel podskakuje- dzieci kucają itp. (koncentracja)

Tańcowała igła z nitką

Dzieci otrzymują emblematy igły i nitki. Nauczyciel recytuje wiersz. Zadaniem dzieci jest podniesienie emblematu w momencie usłyszenia jego nazwy w wierszu. (koncentracja)

Tańcowała igła z nitką, 
Igła - pięknie, nitka - brzydko.

Igła cała jak z igiełki, 
Nitce plączą się supełki.

Igła naprzód - nitka za nią: 
„Ach, jak cudnie tańczyć z panią!”

Igła biegnie drobnym ściegiem, 
A za igłą - nitka biegiem.

Igła górą, nitka bokiem, 
Igła zerka jednym okiem,

Sunie zwinna, zręczna, śmigła. 
Nitka szepce: „Co za igła!”

Tak ze sobą tańcowały, 
Aż uszyły fartuch cały!

SUPER !!!!!!! Zabawa z chustą

Dzieci trzymają chustę na wysokości pasa, obracają nią dookoła zamieniając się kolorami, w tle muzyka. Każdy kolor na chuście to określone zwierzę. Na pauzę w muzyce chusta zatrzymuje się. Nauczyciel wywołuje jeden kolor. Dzieci które trzymają dany kolor wydają głos danego zwierzątka. Np. kolor czerwony - kura - koko. (koncentracja)

Plama

Dzieci rysują dowolne kształty  oburącz na dużej kartce papieru, w tle muzyka. Następnie nauczyciel recytuje wiersz. Dzieci obrysowują wybrany kształt na kartce. Kolejno dorysowują do tego kształtu uszy, oczy i ogon. (koncentracja)

„Plama”

Co za plama, co za plama !

To jest plama niesłychana !

Jak jej dorysujemy uszy, zaraz sama się poruszy.

Jak jej dorysujemy oczy, zaraz z kartki mi wyskoczy.

Jak jej dorysuję ogon pójdzie za mną lub za tobą.

O! Już idzie! Parska, chrząka i na plamę nie wygląda...

Uciec ? Nie ! Tym się nie splamię !

Ale się poskarżę mamię !

Na to mówi moja mama: Bać się plamy ?

Co za Plama !

Ukryty obrazek

Wariant I – Na dnie podstawki kładziemy obrazek, a następnie delikatnie zasypujemy go ryżem, aby nie był widoczny. Wręczamy dziecku słomkę i prosimy aby delikatnie rozdmuchiwało ryż. Zadaniem dziecka jest jak najszybsze odsłonięcie obrazka – nazwanie co przedstawia obrazek.

Wariant II – Na kartkach narysowane są znaki, figury geometryczne – dziecko musi powiedzieć ile widzi znaków/figur. (ćwiczenie koncentracji uwagi, ćwiczenie logopedyczne)

Zmiana kierunku

Wszystkie dzieci tworzą węża i maszerują w ciszy po Sali. W pewnym momencie ostatnie dziecko klaszcze w dłonie, a wszyscy musza odwrócić się do tyłu. Ostatnie dziecko staje się teraz pierwszym i to ono będzie prowadziło węża przez salę. Gdy jednak ostatnie dziecko klaśnie w dłonie, dzieci zaczynają podążać za nim. Po dwóch, trzech powtórzeniach nowe dzieci zajmują pierwsze i ostatnie miejsca i zabawa zaczyna się od początku. (szybkość reakcji, koncentracja)

Szu, szu

Wszyscy pozna jedna osobą zawiązują sobie oczy i tworzą wielki krąg. Wybrane dziecko jest starą lokomotywą, która porusza się slalomem między dziećmi. Wydaje przy tym dźwięk lokomotywy: szu, szu. W pewnym momencie jednak się zatrzymuje i milknie. Do jakiego dworca dotarła lokomotywa? Dzieci, które sądzą, że lokomotywa znajduje się obok nich, podnoszą rękę. Następnie zdejmują opaskę i sprawdzają, czy miały rację. Potem kolejne dziecko jest lokomotywą. (koncentracja, rozwijanie percepcji słuchowej)

Zabawa „HIPPOO”

Do zabawy potrzebne karty – kolorowe obrazki, dla każdej z grup takie same obrazki, w każdej grupie obrazki pokolorowane są w inny sposób. Dzieci podzielone na grupy, każde dziecko wybiera jeden obrazek. Nauczyciel podaje nazwę obrazka i wstają te dzieci, które taki obrazek mają w dłoni. Nauczyciel podaje kolory (np. czerwony). Dzieci które maja na obrazku taki kolor wykrzykują HIPPOO! Dziecko, które takiego koloru nie posiada, siada na swoje miejsce. Nauczyciel podaje kolejne kolory i zabawa toczy się aż pozostanie tylko jedno dziecko. Następnie wstają dzieci, które mają inny obrazek i wszystko zaczyn się od początku. (utrwalanie kolorów, koncentracja, szybkość reakcji na hasło)

Kamykowe opowieści

Zbieramy kamienie, myjemy, markerem rysujemy np. słoneczko, chmurkę, serce, kwiatek itp. Kamyki wkładamy do koszyka. Dzieci losują np. 3 kamienie, układają je obok siebie i próbują do rysunku na kamyku utworzyć zdanie.

Np. słońce – dziecko – drzewo

Pewnego słonecznego dnia, dziewczynka wybrała się na spacer do lasu. (rozwijanie mowy, kreatywność, wyobraźnia)

Gdyby – to

Prowadzący podaje twierdzenia hipotetyczne typu „Gdyby… to…” Czas na odpowiedzi na nie jest ograniczony do 2 min. Po tym następuje zmiana tematu. Odpowiedzi padają w czasie rundki. Przykłady twierdzeń:

• Gdyby drzewa mogły mówić, to…
• Gdyby gwiazdy pokazywały się raz na sto lat, to…
• Gdyby świnie umiały fruwa, to…
• Gdyby musiało się dotrzymywać wszystkich obietnic, to…
• Gdyby barwy naszej skóry zmieniały się zależnie od naszych emocji, to…
• Gdyby za pomocą naszego telewizyjnego pilota można było kierować ludźmi, to…
• Gdyby czas był kasetą magnetowidową, o…
• Gdyby hipopotamy mieszkały na najwyższym piętrze w domu bez windy, to…
• Gdyby Święty Mikołaj rzeczywiście przynosił prezenty gwiazdkowe, to…

(kreatywność, pomysłowość, rozwijanie pojemności pamięci)

Materiał opracowany przez Główny Inspektorat Sanitarny 

przy współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej- 7 października 2019 r. 

Informacja na temat potencjalnych zagrożeń związanych 

ze stosowaniem elektronicznych papierosów

Na przestrzeni ostatnich lat pojawiły się nowe zagrożenia dla zdrowia publicznego, tzw. elektroniczne papierosy (e-papierosy). Są one postrzegane jako mniej szkodliwe, dlatego młodym ludziom wydają się szczególnie atrakcyjne.

E-papierosy oraz tytoń podgrzewany pozwalają ukryć nawyk palenia.
Tym samym eliminują istotny czynnik chroniący młodzież przed sięganiem po papierosy, jakim jest strach przed wykryciem nałogu przez rodziców. Dlatego też w łatwy sposób otwierają furtkę do palenia papierosów w przyszłości.

Co to są e-papierosy?

E-papieros to inaczej elektroniczny system dostarczający nikotynę.

E-papierosy to urządzenia elektroniczne, które podgrzewają ciecz i wytwarzają aerozol lub mieszankę małych cząstek w powietrzu. Mają wiele kształtów i rozmiarów. Większość z nich ma baterię, element grzewczy i miejsce na tzw. liquid. Niektóre e-papierosy wyglądają jak zwykłe papierosy, cygara lub fajki. Inne przypominają pamięć USB, długopis lub przedmioty codziennego użytku.

Papierosy elektroniczne funkcjonują pod różnymi nazwami: e-papierosy, e-fajki lub systemy dostarczania nikotyny (ENDS).

W skład e-liquidu wchodzą: glikol propylenowy i/lub gliceryna, woda lub etanol, nikotyna (od 0 do 20 mg/ml) oraz dodatki smakowo-zapachowe. Obecnie istnieje ponad 8 000 różnych rodzajów e-liquidu o owocowych bądź słodkich smakach (m.in.: czekolada, popcorn, guma balonowa, wanilia), które mają na celu zachęcić młode osoby do sięgnięcia po e-papierosa.

Korzystanie z e-papierosa jest czasem nazywane „wapowaniem” lub „JUULINGIEM”.

Jak działają e-papierosy?

E-papieros działa na zasadzie podgrzewania płynu (e-liquid) do temperatury około 200^oC, tworząc przy tym aerozol, który jest wdychany przez użytkownika. Zwykle zawiera on nikotynę, aromaty i inne substancje chemiczne.

Użytkownicy wdychają aerozol z e-papierosów do płuc. Mogą go również wdychać osoby postronne, gdy użytkownik wydycha go w powietrze.

Warto zwrócić również uwagę na fakt, że urządzenia do palenia e-papierosów mogą być używane do dostarczania substancji psychoaktywnych.

Co znajduje się w aerozolu z e-papierosa?

Aerozol z e-papierosów jest szkodliwą „parą wodną”. Aerozol do e-papierosów, który użytkownicy wdychają, może zawierać szkodliwe substancje, w tym:

• acetaldehyd,
• formaldehyd,
• akroleinę,
• propanal,
• nikotynę,
• aceton,
• o-metyl-benzaldehyd,
• karcinogenne nitrozaminy.

Użycie e-papierosa powoduje emisję pyłu zawieszonego (PM2.5) oraz najdrobniejszych cząstek (UFPs), których stężenie wzrasta w powietrzu otaczającym e-palacza.

Co to jest JUUL?

JUUL to forma e-papierosa – urządzenie do vapingu o systemie zamkniętym, które nie jest przeznaczone do napełniania. Inteligentny mechanizm podgrzewający w urządzeniach JUUL wytwarza aerozol. Został zaprojektowany tak, aby ograniczać spalanie. Akumulator urządzenia JUUL ładuje się przez stację dokującą USB.

Wszystkie e-papierosy JUUL mają wysoką zawartość nikotyny. Według producenta pojedyncza kapsułka JUUL zawiera tyle samo nikotyny, co paczka 20 zwykłych papierosów. Produkt jest dostępny tylko w wysokich stężeniach nikotyny, co może powodować u niektórych nastolatków szybki rozwój uzależnienia. JUUL używa płynnych wkładów nikotynowych zwanych „podami”, które są dostępne w smakach atrakcyjnych dla młodzieży.

Problem używania e-papierosów

W Polsce papierosy istnieją już od 13 lat, jednak ich prawdziwa ekspansja na naszym rynku nastąpiła w latach 2008-2009.W tym okresie powstało najwięcej firm handlującymi tymi produktami, a za tym nastąpił lawinowy wzrost liczby użytkowników papierosów elektronicznych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) alarmuje, iż właśnie w latach 2008-2012 w krajach Ameryki Płn., UE i Korei Płd. co najmniej dwukrotnie zwiększyła się liczba osób dorosłych używających tych produktów.

E-papierosy zyskały największą popularność wśród młodzieży. Przykładem są Stany Zjednoczone, w których w 2011 roku e-papierosów używało 1,4% gimnazjalistów i 2,7% uczniów szkół średnich, a już rok później e-papierosy paliło odpowiednio 4,7% i 10% uczniów tych szkół. Innym przykładem może być Wielka Brytania. W 2013 roku 7% młodych mieszkańców tego kraju w wieku
11-18 lat zadeklarowało, iż przynajmniej raz w życiu korzystało z elektronicznych papierosów. W 2015 roku liczba ta wzrosła do 13%!

Polska negatywnie wyróżnia się na tle innych państw. Odsetek użytkowników elektronicznych papierosów jest bardzo wysoki, szczególnie w grupie nastolatków i młodych dorosłych. Coraz więcej uczniów przychodzi do szkoły z elektronicznymi papierosami. Wielu z nich pali podczas przerw. Mimo, że szkoły wprowadzają regulaminy o zakazie używania e-papierosów, nie powoduje to spadku liczby użytkowników. Badania porównawcze przeprowadzone w 2011 roku i w 2014 roku wśród uczniów w wieku 15-19 lat wskazują, że liczba polskich nastolatków, którzy próbowali e-papierosa, wzrosła od 2011 roku sześciokrotnie. Nawet 30% uczniów w wieku od 15 do 19 lat regularnie pali elektroniczne papierosy, a 60% spróbowało ich co najmniej raz życiu.

Ponad połowa badanych (54,8%) uważała, że e-papierosy są dużo bezpieczniejsze niż zwykłe papierosy! Używanie e-papierosów jest traktowane przez młodzież jako mniej ryzykowne. Ponadto e-papierosy wyglądają atrakcyjnie, co osłabia negatywne przekonania na temat ich wpływu na zdrowie. Młodzież nie zdaje sobie sprawy, że e-papierosy tak samo uzależniają i tak samo negatywnie wpływają na zdrowie jak papierosy tradycyjne.

Jakie jest ryzyko zdrowotne związane z używaniem e-papierosów?

Istnieją dowody na to, że młodzi ludzie, którzy używają e-papierosów, mogą częściej palić papierosy w przyszłości. Istnieją udokumentowane przypadki zatruć płynem z e-papierosów wśród dzieci oraz osób dorosłych.

Co więcej, badania naukowe opublikowane w 2019 r. (Caporale et al., 2019) pokazują, że nawet beznikotynowe e-papierosy mogą być szkodliwe dla zdrowia, uszkadzając śródbłonek naczyń krwionośnych.

Najnowsze doniesienia medialne (z 23 sierpnia 2019 r.) donoszą o pierwszej śmierci dorosłego pacjenta związanej z ciężką chorobą układu oddechowego. Zgon jest wiązany z użyciem e-papierosów. Amerykańskie szpitale głośno mówią o coraz większej liczbie bardzo młodych osób palących e-papierosy, które trafiają do szpitali z problemami oddechowymi. Jedynym czynnikiem wspólnym w tych przypadkach jest używanie e-liquidów.

Co zrobić, aby uchronić dzieci przed używaniem e-papierosów?

• Daj dobry przykład. Jeśli palisz, nigdy nie jest za późno na rzucenie palenia.
• Porozmawiaj ze swoim dzieckiem lub nastolatkiem o tym, dlaczego e-papierosy są dla nich szkodliwe. Nigdy nie jest za późno na pierwszy krok.
• Poinformuj dziecko, jaki jest twój stosunek do wszystkich wyrobów tytoniowych. Wyraź zdecydowany sprzeciw dla stosowania takich produktów. Uzasadniaj, dlaczego nie są one bezpieczne.
• Porozmawiaj z nauczycielami na temat egzekwowania zakazu palenia tytoniu na terenie szkoły oraz szkolnego programu zapobiegania paleniu tytoniu.

ROZWIJANIE SPRAWNOŚCI APARATU MOWY POPRZEZ

BAJKI LOGOPEDYCZNE

Bajki logopedyczne oprócz tego, że usprawnią narządy mowy dziecka, to również uwrażliwią na różnorodność świata dźwięków, mobilizują do myślenia i poprawnej werbalizacji, przygotowują do nauki czytania (poprzez usprawnianie słuchu fonemowego). Bajka logopedyczna to krótka historyjka, której bohaterami może być dziecko, pan Języczek lub zwierzątka. Może być całkowicie abstrakcyjna lub związana z aktualną sytuacją i wydarzeniami w życiu dziecka. Dorosły może ułożyć ją sam lub zaczerpnąć  z literatury. Dzieci słuchając czytanych lub opowiadanych bajek, wykonują ćwiczenia usprawniające narządy mowy, polegające na pokazaniu ruchem języka, warg, żuchwy określonego fragmentu bajki. Ćwiczenia demonstruje dorosły, dlatego musi je sam wcześniej starannie przećwiczyć przed lustrem. Ćwiczenia są wplatane w treść bajki tak, aby dzieci nie odczuły znudzenia i zmęczenia, dlatego też urozmaiceniem są także elementy ruchu i wypowiadane wyrazy dźwiękonaśladowcze.

Wskazówki:

• W trakcie opowiadania bajki dziecko i dorosły siedzą tak, aby widzieć swoje twarze.
• Dorosły ma obowiązek dbania o prawidłowość wykonywania ćwiczeń aby dziecko mogło się na nim wzorować.
• Bajkę można uatrakcyjnić poprzez obrazki, które dzieci mogą później pokolorować lub układać jako historyjkę obrazkową.

Przykład opowiadania pt. „Wiewiórka sprząta swoje mieszkanie”, autorstwa Bożeny Wrońskiej.

Gdy rano zabłysło słońce, wiewiórka rozejrzała się po swojej dziupli (przesuwanie językiem po podniebieniu górnym, wewnętrznych ścianach policzków, podniebieniu dolnym). Zauważyła duży bałagan. Postanowiła zrobić porządek. Zaczęła od odkurzania sufitu dziupli („malowanie” podniebienia czubkiem języka, przy szeroko otwartych ustach). Posprzątała w szafie i w szufladach. Zdjęła też firanki (liczenie czubkiem języka górnych zębów, przy szeroko otwartych ustach) i włożyła je do pralki (motorek wargami). Po chwili pralka zaczęła płukanie firan („przepychanie” powietrza wewnątrz jamy ustnej). Wiewiórka zmiotła też kurz i pajęczyny ze ścian (przesuwanie czubkiem języka po wewnętrznej ścianie policzków) oraz dokładnie odkurzyła podłogę („malowanie” dna jamy ustnej czubkiem języka). Rozwiesiła czyste firanki (ponownie liczenie czubkiem języka górnych zębów). Wiewiórka była bardzo zadowolona z wykonanej pracy, cmoknęła radośnie (cmokanie z  zaokrąglonymi wargami) i szeroko uśmiechnęła się (rozciągnięcie ust w szerokim uśmiechu). Dumna wyjrzała z dziupli i rozejrzała się wokoło (oblizywanie warg ruchem okrężnym).Spojrzała w górę (wysuwanie czubka języka w kierunku nosa), spojrzała w dół (wysuwanie języka na brodę). Rozejrzała się też w prawo (przesuwanie czubka języka do prawego kącika ust) i w lewo (przesuwanie czubka języka do lewego kącika ust). Wszędzie był porządek, w oddali słychać było biegnącego konika (kląskanie językiem) i śpiewające ptaki (gwizdanie, naśladowanie głosów ptaków).Zrobiło się późno. Za oknami zapadł zmrok. Po tak wyczerpującej pracy wiewiórka poczuła się głodna, więc na kolację zjadła orzeszka, który jej bardzo smakował (przesuwanie opuszczonej żuchwy w prawo i lewo, mlaskanie).Wiewiórce zrobiło się zimno, więc musiała się ogrzać (chuchanie na ręce). Zmęczona i śpiąca (ziewanie, przy nisko opuszczonej żuchwie) położyła się do łóżeczka i oddychała głęboko (wdech przez nos, wydech przez usta  i wymawianie przy tym: aaaa..., uuuu...), aż zasnęła.

Przygotowała - logopeda Agnieszka Majka

WYCHOWANIE SŁUCHOWE

Obok usprawniania motoryki narządów artykulacyjnych, ćwiczenia słuchowe (słuchu fizycznego, fonemowego, fonetycznego) są ważnym elementem usprawniania językowego dziecka i powinny być prowadzone jednocześnie z ćwiczeniami motorycznymi. Dzieciom, które wykazują trudności komunikacyjne różnego pochodzenia warto zaproponować tzw. wychowanie słuchowe polegające na uczestnictwie w różnego typu grach i zabawach rozwijających zarówno słuch fizyczny jak i słuch mowny (fonematyczny).

Wady lub zaburzenia wymowy oraz współwystępujące z nimi zaburzenia słuchu fonemowego i fonetycznego bywają przyczyną niepowodzeń szkolnych, np. trudności w czytaniu i pisaniu. Słuch fonematyczny jest psychofizyczną zdolnością do rozróżniania dźwięków mowy w oparciu o cechy fonetyczne języka. Trudności różnicowania fonemów powodują istotne zakłócenia w procesie komunikacji słownej, a przede wszystkim w zakresie rozumienia mowy, trudności w czytaniu ze zrozumieniem. Wyższy poziom odbioru mowy stanowiący już akt intelektualny, jest analizą i syntezą słuchową (tj. wydzielanie wyrazów ze zdań, sylab w wyrazach oraz dźwięków z sylab                                  i wyrazów). Umiejętność rozróżniania dźwięków mowy nie jest zdolnością wrodzoną, lecz wykształca się w dzieciństwie, pod wpływem bodźców słuchowych. A zatem, jest to złożony proces analizy i syntezy dźwięków mowy. Odpowiednio wykształcony słuch fonematyczny umożliwia prawidłową wymowę, wychwytywanie różnic między słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne znaczenie, a w końcu dokonywanie analizy i syntezy słuchowej wyrazów, co stanowi podstawową czynność w nauce czytania i pisania.

W programie wychowania słuchowego przewiduje się szereg ćwiczeń rozwijających wrażliwość słuchową dziecka. Ćwiczenia te mają na celu pomóc dziecku rozwijać jego uwagę słuchową i zainteresowanie dźwiękami, uczyć rozróżniania dźwięków, reagowania na usłyszane dźwięki i lokalizować ich źródło, a także rozróżniać natężenie, wysokość, czas trwania oraz ilość dźwięków. Ważne są też ćwiczenia kształtujące elementy prozodyczne mowy, takie jak: rytm, melodia i akcent. Muzyczne parametry dźwięku: wysokość, melodia, barwa, czas trwania są jedynymi adekwatnymi wzorcami dla wypowiedzi słownych (rytmu, akcentu i melodii mowy), zaś umiejętność realizowania tychże parametrów przez dziecko ma szansę uczynić jego wypowiedzi bardziej zrozumiałymi.

Spośród ćwiczeń ortofonicznych, ćwiczenia słuchowe należą do najtrudniejszych. Wprowadza się je dopiero po ćwiczeniach oddechowych, rytmizujących i artykulacyjnych.

Percepcja słuchowa - jest procesem rozpoznawania, różnicowania, zapamiętywania, analizowania i syntetyzowania dźwięków. Na poziom percepcji słuchowej składa się:

SŁUCH FIZYCZNY jest to wrażliwość na fale dźwiękowe. Cechuje go określona ostrość słyszenia; w powoduje; że są ludzie słyszący, niedosłyszący i głusi.

SŁUCH MUZYCZNY pozwala określić wysokość dźwięku i dostrzegać różnice w jego wysokościach.

SŁUCH FONEMATYCZNY zwany też słuchem mownym - jest to zdolność do rozpoznawania i różnicowania dźwięków mowy (najmniejszych elementów składowych wyrazów czyli fonemów). Fonem jest najmniejszą jednostką fonetyczną języka. Realizacją fonemu jest głoska. Mowę rozumiemy dzięki funkcjonowaniu słuchu fonematycznego. Wymaga on operacji na poziomie analizy i syntezy słuchowej opartej na dużej sprawności percepcyjnej i poprawnych operacjach myślowych. Procesy te odbywają się na poziomie kory mózgowej. Słuch fonemowy zaczyna kształtować się w trzecim kwartale życia dziecka, pełna dojrzałość osiągana jest około 6-7 roku życia. Dzięki niemu słyszymy różnice pomiędzy dźwiękami bardzo podobnymi np. p-b, t-d, k-g, itd. Dalszy etap w rozwoju słuchu fonematycznego stanowi analiza i synteza słuchowa. Dziecku nie jest łatwo z potoku mowy wyodrębnić wyrazy, w wyrazach sylaby, w sylabach - głoski. Aby zrozumieć sens mówionego tekstu trzeba uchwycić kolejność głosek w wyrazie i umieć je zróżnicować. Odróżnić dźwięczne od bezdźwięcznych, zróżnicować szeregi:

• s - sz - ś
• c - cz - ć
• z - ż - ź
• dz - dż - dź

ANALIZA SŁUCHOWA - to umiejętność wyodrębniania z potoku mowy: zdań, w zdaniach wyrazów, w wyrazach sylab, a w sylabach głosek z zachowaniem ich kolejności.

SYNTEZA SŁUCHOWA - to scalanie głosek, sylab i wyrazów w określone, złożone układy słuchowe.

PAMIĘĆ SŁUCHOWA - to pamięć wzorców słuchowych wyrazów tzn. pamięć ich długości (liczby sylab i głosek oraz ich kolejności w wyrazie). Jest to również zdolność zatrzymywania w pamięci ciągów wyrazów połączonych związkami logiczno-gramatycznymi (np. dni tygodnia, nazwy miesięcy po kolei, wiersze, piosenki itp.).

Różnicowanie dźwięków, ich analiza i synteza dokonują się na poziomie ośrodkowego układu nerwowego. Jeżeli ośrodek słuchowy kory mózgowej jest uszkodzony lub mniej sprawny, proces różnicowania, analizowania i syntetyzowania dźwięków przebiegają wadliwie. Nie można mylić tych zaburzeń z niedosłuchem pochodzenia obwodowego, ponieważ dziecko z takimi zaburzeniami ma uszkodzone ucho lub nerw słuchowy, a nie ośrodek słuchu w mózgu. Dzieci z zaburzeniami percepcji słuchowej poszczególne dźwięki słyszą bardzo dobrze bez względu na odległość, lecz nie potrafią ich różnicować, analizować czy też dokonywać ich syntezy. Zaburzenia percepcji słuchowej u dzieci upośledzonych w znacznym stopniu utrudniają opanowanie techniki czytania i pisania.

zaczerpnięto ze strony

poradnik-logopedyczny.pl