Rotacyzm
Głoska „r” pojawia się w mowie dziecka zwykle ok. 4-5 roku życia. Nieprawidłową artykulację głoski „r” lub jej brak nazywamy rotacyzmem. Istnieją 3 rodzaje rotacyzmu:
- Rotacyzm właściwy to zniekształcanie „r” i tworzenie przez dziecko dźwięku nie istniejącego w danym języku. Brzmienie „r” jest zaburzone, a głoska zdeformowana na skutek nieprawidłowego miejsca wibracji – zamiast na czubku języka wibracja powstaje np. z tyłu języka, na policzku, na wardze.
- Pararotacyzm to zastępowanie głoski „r” innymi istniejącymi w danym języku. Dziecko zamiast „r” mówi np. „j”, „l”, „ł”. Zwykle, w prawidłowym rozwoju mowy, 2-3 letnie dziecko zamiast „r” wypowiada „j” ( np. „jowej” zamiast „rower”, „djoga” zamiast „droga”), później pojawia się głoska „l” i dziecko zaczyna mówić „lowel”, „dloga”. Takie zamiany głoskowe nazywamy rotacyzmem rozwojowym. Następnie, ok.4-6 roku życia przychodzi czas na właściwe „r”.
- Mogirotacyzm to brak głoski „r”. Dziecko opuszcza „r” i wypowiada słowa, jakby w ogóle tego dźwięku w słowie nie było ( np. „doga” zamiast „droga” ).
Jeśli rotacyzm przedłuża się i 6-letnie dziecko nadal nie wypowiada „r” lub wypowiada, ale je zniekształca, jest to powód do rozpoczęcia terapii.
„R” jest to głoska powstała na skutek wibracji przedniej części języka. Pojawia się w wymowie dziecka jako jedna z ostatnich, ponieważ wymaga dużej sprawności mięśni języka oraz jego pionizacji, tj. ruchów języka w pionie. Aby zapobiec ewentualnym opóźnieniom i patologiom w wymowie „r”, można już z 2-3 latkiem bawić się w podnoszenie języczka do góry, w „rysowanie” czubkiem języka na podniebieniu, w „dotykanie” językiem do nosa, mlaskanie z przyklejaniem języka do podniebienia, dynamiczne szybkie wypowiadanie „lalalala” czy „dadada”.
Uwaga!
Nie przyspieszajmy wymowy „r”! Jeśli zniecierpliwiony rodzic, widząc, że koleżanki, koledzy w przedszkolu już mówią „r”, zacznie zachęcać „powiedz rower”, „powiedz krowa”, może to wywołać u dziecka wadę wymowy. Bo dziecko, chcąc zadowolić rodzica, zacznie szukać wibracji gdziekolwiek i prawie pewne, że wywoła ją gdzie indziej, niż na czubku języka: np. w gardle, na policzku, na wardze. Później bardzo ciężko jest taką wadę poddać skutecznej terapii, gdyż łatwiej i szybciej daje się wywołać głoskę, której dziecko jeszcze w ogóle nie wymawia, niż korygować głoskę zniekształconą i w tej deformacji utrwaloną.
Ćwiczenia przygotowujące do wymowy „r”:
- dotykanie końcem języka na przemian nosa i podbródka;
- dotykanie językiem górnych zębów od wewnątrz i z zewnątrz;
- unoszenie czubka języka do dziąseł (z artykulacją głoski l);
- unoszenie czubka języka do dziąseł (z artykulacją głoski d);
- oblizywanie podniebienia przy otwartych ustach;
- zmienianie układu języka z wąskiego na szeroki;
- mlaskanie;
- unoszenie języka do nosa i wywijanie go na brodę;
- dynamiczne, szybkie wymawianie: lalalalala, llllllllllllll;
- dynamiczne wymawianie: ddddddddddddd, tdtdtdddtt
